سیر تحول ساختاری قصه در سفری از شرق به غرب و مطالعة میدانی آن به روش پروپ

Abstract

از دیر باز قصه‌ها که به صورت سنت شفاهی از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته‌‌اند، بیانگر جهان‌‌بینی‌ها، نظام‌های اجرایی و اجتماعی بوده‌اند که در گذر از زبان‌ها، قرن‌ها، قاره‌ها و پیروی از فرهنگ‌های گوناگون دچار تغییراتی شده‌‌اند. با جمع‌آوری قصه‌‌ها از نقاط مختلف دنیا، از اقوامی با زبان‌‌ها و آداب و رسوم متفاوت، متوجه شباهت‌هایی میان آنها می‌شویم، بدین‌گونه که نه تنها تار و پود آنها یکی است، بلکه جایگاه عناصر داستانی نیز در همگی آنها یکسان است. این شباهت‌ها بیشتر اقوامی را در بر می‌گیرد که زبان آنها متعلق به خانوادة زبان هندو اروپایی است و همگی از یک مبدأ حرکت خود را آغاز کرده‌اند. سفر کردن از خلال مکان و زمان برای جستجوی این قصه‌ها و نیز دست یافتن به معانی آنها از دیدگاه ساختاری، موجی است که از قرن بیستم در گسترة علوم انسانی آغاز شد و رو به گسترش نهاد، هدف این مقاله را در بر می‌گیرد؛ بدین منظور روش کار پروپ، نخستین محقق در این زمینه مد نظر خواهد بود که بر روی چند قصه نمونه پیاده خواهد شد تا ببینیم آیا قصه‌های ایرانی نیز در چارچوب این روش می‌توانند قرار گیرند.