تأثیر حافظ و عشق عرفانی در خلق دیوان غربی- شرقی گوته

Abstract

عوامل عدیده‌ای در شکل گیری دیوان غربی- شرقی گوته نقش تعیین کننده‌ای داشته‌اند، و در این میان نقش حافظ و عشق عرفانی این نویسندة نامدار آلمانی به ماریانه فون ویلمر (Mariane von Willmer) بسیار چشمگیرترند. در این که اندیشة حافظ و دیوان وی منبع الهام گوته برای خلق این شاهکار ادبیات غنایی آلمان شد و ارادت خاص گوته به حافظ انگیزة اصلی او برای پی ریزی این اثر و هجرتی روحانی و عرفانی از دنیای پرآشوب غرب به شرق بود، هیچ شک و تردیدی وجود ندارد، اما نباید از نظر نیز دور داشت که بدون آشنایی گوته با ماریانه و بالطبع تأثیرپذیری او از این عشق، آفرینش دیوان غربی- شرقی به گونه‌ای که در سال 1819 منتشر شده است، ممکن نبود و این اثر جلوة دیگری می‌یافت. عشق افلاطونی گوته به ماریانه، زلیخای دیوان غربی-شرقی، برای او محملی شد تا با سیر وسلوک در ادبیات شرق و بخصوص دیوان حافظ و سفر خیالی خود به مشرق زمین به مفهوم عشق عرفانی دست یابد و عشق شرقی خمیر مایة دیوان او شود.