تحلیل آرای مفسران در تفسیر آیه «ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم» براساس مفهوم میثاق اجتماعی در ادوار تاریخی

Abstract

با گسترش مباحث جدید در حوزه علوم اجتماعی و انسانی، دیدگاه های نو برای تبیین علل تفاسیر گوناگون و مختلف از یک متن در دوره های تاریخی ارائه شده است. از جمله این دیدگاه ها طرح مفهوم میثاق اجتماعی (قرارداد اجتماعی) و نقش آن بر فهم تفسیر از یک متن است. استفاده از این مفهوم می تواند به تبیین علت تغییر آرای تفسیری در برخی از آیات قرآن کریم در ادوار تاریخی مسلمانان کمک شایسته ای کند. در این جستار آرای مفسران درباره عبارت قرآنی <strong>«... ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم ...»</strong>، پس از طبقه بندی، تحلیل و ارزیابی شده است در این میان کوشش شده است تا اختلاف نظر مفسران بر اساس میثاق اجتماعی دوره های مختلف تاریخی فهم و تحلیل شود. بر مبنای یافته های این بررسی در دوره معاصر تاریخ مفسر به دلیل بیداری مسلمانان و آغاز نهضت اصلاح گری، تفسیر جدیدی از واژه " تغییر" در آیه مورد بحث، مطرح شده است که عبارت است از " تغییر از وضعیت نامطلوب به مطلوب" . این تفسیر در تقابل با تفسیر واژه " تغییر" در دوره های پیشین یعنی " تغییر از ئضعیت مطلوب به نامطلوب" قرار می گیرد. با توجه به بررسی تاریخی زمینه های اجتماعی شکل گیری این تغییر دیدگاه مفسران معاصر در تفسیر آیه یاد شده، " مثبت انگاری امر تغییر" به منزله میثاق اجتماعی مؤثر در شکل گیری دیدگاه نو، معرفی شده است.