مفهوم‌شناسی واژۀ «حدیث» و «احادیث» در قرآن کریم

Abstract

واژۀ «حدیث» از واژگان پرکاربرد قرآن کریم به شمار می‌آید و واژۀ «احادیث» نیز در چندین آیه و البته تنها در قالب دو تعبیر «جَعَلْناهُمْ أَحادیث» و «تَأْویل الْأَحادیث» به کار رفته است. این پژوهش با روش توصیف و تحلیل ادبی، دو واژه «حدیث» و «احادیث» را در فرهنگ عرب و قرآن مجید مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که واژۀ «حدیث» نه به معنای مطلق سخن، بلکه به معنای سخنی است که در بر دارندۀ رخداد یا حادثه‌ای باشد و این معنا در تمام استعمالات قرآنی این واژه مشاهده می‌شود. واژۀ «أحادیث» نیز در اصل به عنوان جمع قیاسی واژۀ «أحدوثۀ» وضع شده است که به معنای حادثه و رخدادی است که بین مردم بر سر زبان‌ها افتاده باشد. در قرآن کریم نیز تعبیر «جَعَلْناهُمْ أَحادیثَ» در سیاق نکوهش برخی امت‌ها، به عذاب و تبدیل شدن آنها به حکایت‌ها و داستانهایی که بر سر زبان مردم جریان دارند اشاره دارد و تعبیر «تَأْویل الْأَحادیثِ» بر خلاف تفسیر مشهور که آن را به تعبیر خواب و رؤیا معنا کرده‌اند، به معنای شناخت سرانجام و عاقبت حوادث و وقایع روزگار است.