تحول در ساختار ژئوپلیتیک جهانی و بازدارندگی نیابتی و یک‌جانبه ایالات‌متحده (با محوریت عربستان سعودی)

Abstract

پیش از جنگ سرد؛ ساختار امپریالیستی جوامع غربی تلاش گسترده‌ای برای تسلط سرزمینی داشت که با وقوع جنگ‌های جهانی اول و دوم و سپس ورود به فضای دوقطبی دستخوش تغییر شد. در خلال جنگ سرد تقسیم‌بندی‌های ژئوپلیتیکی میان دو ابرقدرت زمینه را برای شکل‌گیری نظریه­های سد نفوذ، بازدارندگی و دومینوهای جهانی آماده ساخت. در ادامه، فروپاشی شوروی نقطه عطفی بود که تداوم تغییر در ساختار ژئوپلیتیکی را نشان می‌داد. در فضای جدید، غرب آسیا به‌عنوان کمربند انتقالی ژئواستراتژیک شرقی به غربی اهمیت دوچندان یافت. گذشته از این؛ تغییر دسته‌بندی بازیگران نیز، دو کشور قدرتمند منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی را رودرروی یکدیگر قرار داد که درنتیجه، سیاست خارجی این دو به سمت بازدارندگی سوق داده شد. در این میان با ورود ایالات‌متحده و اعمال بازدارندگی یک‌جانبه گسترده به حمایت از عربستان، توازن در قدرت و نفوذ منطقه­ای در حال تغییر است؛ بنابراین، سؤال محوری پژوهش این است که تحول در ساختار ژئوپلیتیک جهانی چگونه مسئله بازدارندگی آمریکا در غرب آسیا و حمایت از عربستان سعودی را به دنبال داشته است؟ یافته‌های تحقیق مؤید این است که ایالات‌متحده با بهره‌گیری از نظریه بازدارندگی یک‌جانبه گسترده برای جلوگیری از توسعه نفوذ منطقه‌ای ایران بازدارندگی نیابتی را علیه جمهوری اسلامی ایران بکار گرفته است. درنتیجه، ضمن افزایش فشار ساختاری بر ایران به تقویت متحد منطقه­ای خود عربستان سعودی و پوشش نارسایی‌های ژئوپلیتیک این کشور و تسلیح نظامی فراگیر و نیز مهم‌تر از همه، همکاری راهبردی با این کشور روی آورده است. هدف از این پژوهش نشان دادن مسئله بازدارندگی نیابتی آمریکا در غرب آسیا در قالب حمایت از عربستان سعودی است.