تبیین ژئوپلیتیکی رقابت قدرت مطالعه موردی: اوراسیای مرکزی در بازی بزرگ جدید

Abstract

امپراتوری روسیه و پادشاهی بریتانیا به‎عنوان دو بازیگر اصلی بازی بزرگ قرن نوزدهم، رقابتی استعماری را در عرصة ژئوپلیتیک آسیای مرکزی رقم زدند. امّا تکرار این بازی در دنیای پس از جنگ سرد در مرکز اوراسیا، با انتقاداتی بر اندیشة ژئوپلیتیکی حاکم بر قرن نوزدهم و بیستم همراه شده که ژئوپلیتیک مقاومت را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویکردهای مطرح در سیاست‎های جغرافیاییِ آغاز هزارة سوم میلادی مورد توجّه قرار داده است. این پژوهش، میزان تأثیرگذاری دو رویکرد ژئوپلیتیکی سلطه و مقاومت بر جریان بازی بزرگ جدید را در اوراسیای مرکزی مورد بررسی قرار داده است. نوشتار حاضر میان ژئوپلیتیک استعماری (سلطه) و ژئوپلیتیک مقاومت خط ممیزی ترسیم نموده تا نزدیک‎ترین نگرش ژئوپلیتیکی حاکم بر وضعیت خاص این بازی را معیّن سازد.<br />نتایج تحقیق نیز که با روش توصیفی- تحلیلی و تحقیق همبستگی کیفی میان مؤلّفه‎های دو رویکرد ژئوپلیتیک سلطه و مقاومت با جریان بازی صورت پذیرفته است، بیانگر آن است که درجة انطباق نگرش ژئوپلیتیک سلطه با شرایط موجود در منطقة اوراسیای مرکزی به‌مراتب از نگرش ژئوپلیتیکی مبتنی بر مقاومت بالاتر است. در عین حال تشکیل یک جامعة‌ مدنی فعّال بر اساس ایجاد اصلاحات اساسی سیاسی- اجتماعی در کشورهای محیط بازی جهت تحقّق اصول ژئوپلیتیک مقاومت، امری ضروری به‎نظر می‎رسد.