چالش‌های ژئوپلیتیکی توسعه نامتوازن نواحی ایران در مقطع زمانی 1385- 1375

Abstract

تعیین درجه‌ی توسعه‌یافتگی مناطق مختلف که بتواند چارچوب مؤثری برای توزیع متعادل جمعیت، فعالیت‌ها و کارکردها در سطوح مختلف باشد، در برنامه‌ریزی ضروری است. این مقاله به بررسی و تجزیه و تحلیل درجه‌بندی توسعه‌یافتگی استان‌های ایران به تفکیک مناطق شهری و روستایی در یک دوره زمانی ده ساله 1385-1375 و با به‌کارگیری مدل تحلیل عاملی می‌پردازد. با رفع همخطی بین شاخص‌ها، شاخص‌های اولیه به تعدادی عامل خلاصه می‌شود. جمع نمرات عاملی می‌تواند نمایان‌گر سطح توسعه‌یافتگی استان‌های کشور تلقی گردد. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که شاخص‌های توسعه در اکثر مناطق شهری و روستایی افزایش یافته‌اند، ضمن اینکه نابرابری بین استان‌های توسعه‌یافته‌تر و کمتر توسعه‌یافته‌ نیز افزایش‌داشته است. فاصله‌ی سطح توسعه‌یافتگی بین استان تهران (توسعه‌یافته‌ترین) و استان سیستان و بلوچستان (کم توسعه‌یافته‌ترین) در مناطق شهری 37/157% و در مناطق روستایی 88/100% بیشتر شده، در نتیجه لزوم بازنگری در نظام برنامه ریزی کشور و جهت‌گیری به سمت برنامه‌ریزی منطقه‌ای با توجه به شرایط و ساختار فعالیتی و فضایی هر منطقه ضروری است.