کارکردهای گفتمان ژئوپلیتیکی دشمن خیالی

Abstract

اگر چه غیریّت‌سازی نقش تاثیرگذاری در ایجاد هویت انسانی دارد، اما شکل مفرط آن که «غیرخودی» را به‌عنوان «ضدخودی» (دشمن) معرفی می‌کند، گونه‌ای نظام سلطه‌مدار را با غلبه گفتمانی خاص بر سایر گفتمان‌ها و یا نظام‌های معانی پدید می‌آورد. با عنایت به این مهم،‌مقاله حاضر در صدد است منافع مترتب از«دشمن خیالی» را برای نظا‌م‌های گفتمانی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.<br /><br />به اعتقاد نگارندگان، با وجود اینکه ماهیت اخلاقی «دشمن خیالی» همواره مورد تردید است اما منافع آن به‌حدی است که کمابیش تمامی نظام‌های گفتمانی با بهره‌گیری از بازنمایی‌های زبانی و رسانه‌ای مبادرت به تولید آن می‌کنند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین کارکردهای دشمن خیالی که در بطن همة آنها سلطة نامحسوس نظام‌های گفتمانی نهفته است، عبارتند از: تحریک افکار عمومی علیه «دیگری»، ملت‌سازی، هویت‌سازی، احیاء هویت‌های فروپاشیده، مشروع جلوه دادن رفتارهای توسعه‌طلبانه، وجدان‌زدایی از نیروهای خودی، کسب حمایت افکار عمومی داخلی، استعمار نوین، تحکیم موقعیت و مرزهای سیاسی، تقویت حس قلمروخواهی و وطن پرستی، افزایش تکاپوی ملی، انحراف افکار، ارضاء تمایلات درونی ملت، سرپوش گذاشتن بر مشکلات داخلی و تهییج و تقویت روحیه نیروهای خودی.