آبیاری با فاضلاب تصفیه‌شده خانگی: چالش‌ها و فرصت‌ها

Abstract

با توجه به کمبود منابع آب، کاهش بارندگی­های سالیانه و رشد بی‌رویه جمعیت و گسترش صنایع و کشاورزی، استفاده از آب‌های بازیافتی درواقع یکی از راهکارهای مقابله با بحران کمبود آب است که امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. به‌منظور آگاهی از تأثیر پساب شهری بر کلزا و ویژگی­های شیمیایی خاک، یک آزمایش زراعی با شش تیمار آبیاری در قالب بلوک‎های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری عبارت بودند از: 1- آبیاری کامل با پساب (100 درصد پساب)، 2- سه نوبت آبیاری با پساب و یک نوبت آبیاری با آب چاه (75 درصد پساب)، 3- یک نوبت آبیاری با پساب و یک نوبت آبیاری با آب چاه (50 درصد پساب)، 4- یک نوبت آبیاری با پساب و سه نوبت آبیاری با آب چاه (25 درصد پساب)، 5- آبیاری با آب چاه (صفر درصد پساب)، 6- آبیاری با آب چاه همراه با کود شیمیایی. این تحقیق در مزرعه نمونه آستان قدس رضوی واقع در شرق شهر مشهد در خاکی با بافت سیلتی‌لوم در نزدیکی تصفیه‌خانه آستان قدس اجرا شد. نتایج نشان داد که اختلاف عملکرد دانه کلزا در تیمارهایی که با پساب بیشتری آبیاری شده بودند نسبت به تیمارهایی که با پساب کمتری آبیاری شده بودند. درواقع تیمارهایی که با پساب بیشتری آبیاری شده بودند به دلیل وجود مواد غذایی در آب آبیاری، عملکرد بیشتری نسبت به سایر تیمارها داشتند. میزان فلزات سنگین، شوری خاک، درصد ازت، فسفر قابل‌جذب و مواد آلی در تیمارهایی که با پساب بیشتری آبیاری شده بودند، افزایش جزئی نشان داد ولی در سطح 5 درصد معنی‌دار نبود. این افزایش تدریجی عناصر در خاک، می­تواند به­عنوان یک چالش اساسی در استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده در درازمدت مطرح باشد. فرصت­های حاصل از آبیاری با استفاده از پساب شامل: مقابله با مشکل کمبود آب، جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست و منابع آب سطحی و زیرزمینی، دوام بیشتر منابع آب با کیفیت بالا، افزایش عملکرد محصول، صرفه‌جویی در هزینه مصرف کودهای شیمیایی و توسعه سطح زیر کشت آبی بود.