آسیب‌‌شناسی رشد اخلاقی در زیست اجتماعی اسلامی از منظر قرآنی

Abstract

مقاله حاضر با روش درون‌‌دینی، به آسیب‌‌شناسی موانع رشد اخلاقی جامعه در زندگی اجتماعی اسلامی می‌‌پردازد که با ترسیم هندسه اخلاق اجتماعی در قرآن، شامل بر اخلاق بین‌‌شخصی و جامعه‌‌نگر است. آسیب‌‌شناسی رشد اخلاق اجتماعی، به معنای رصد عوامل، موانع، زمینه‌‌هایی است که رشد اخلاقی در جامعه را تحت تأثیر قرار می‌‌دهد. تحلیل آسیب‌‌ها در این مقاله، نمایانگر همه‌‌سونگری و نگاه جامع سبک زندگی قرآنی، به عوامل و موانع رشد اخلاق اجتماعی است که علاوه بر تأکید بر عقل‌‌گرایی و خردورزی، به مسائل هیجانی-عاطفی و نیز تأثیر محیط در میزان اخلاق‌‌گرایی جامعه می‌‌پردازد. در مقام آسیب‌‌شناسی، به آسیب‌‌های سطح کلان و آسیب‌‌های سطح خرد پرداخته‌‌ایم. در سطح کلان، بی‌‌توجهی به رویکرد جامعه‌‌نگر، تعصبات قومی و عادت‌‌واره‌‌ها، روش آموزش اخلاق، فرار از قانون، عدم نظارت همگانی، جزئی‌‌نگری و سخت‌‌یابی اصول اخلاقی و بی‌‌توجهی به اصول ثابت و همه‌‌جائی، روحیه دشمنی، اختلاف و عدم اتحاد در جامعه و ... رصد شده است. آسیب‌‌های سطح خرد، به آسیب‌‌های درونی (نظیر عدم تعقل، جهل، شعار پاکی دل، دین‌داری نادرست، خودخواهی، دنیاگرایی، ظاهرپرستی و ...) و آسیب‌‌های محیطی (تأثیر جامعه و فرهنگ، خانواده، محیط دوستان و...) قابل‌تحلیل است.