بررسی تطبیقی مسئلة شر در فلسفة ملاصدرا و لایب‌نیتس

Abstract

مسئلة معروف شر از مسائل مهم و دیرین کلامی- فلسفی است که غالب ادیان به آن پرداخته‌اند و فیلسوفان دین نیز با نگاهی نو این موضوع را بررسی می‌کنند. این نوشتار به روش تحلیل گزاره‌ای به بیان و بررسی دیدگاه ملاصدرا و لایب‌نیتس در این باره می‌پردازد. ملاصدرا با توجه به مقتضیات زمانه با رویکردی سنتی دیدگاه خود را بیان داشته است. لایب‌نیتس با رویکردی سنتی و نو در این مورد بحث کرده است. مبانی و راه‌حل اصلی مسئلة شر در ملاصدرا و لایب‌نیتس یک‌سان است. از میان راه‌حل‌هایی که این دو فیلسوف ارائه داده‌اند راه‌حل سنتی و مناقشه‌برانگیز عدمی‌بودن شر مشترک است. در مقایسة راه‌حل مهم هر دو با سایر راه‌حل‌هایشان به این نتیجه می‌رسیم که درمجموع، راه‌حل‌های آن‌ها دارای انسجام مبنایی نیست؛ چراکه در یک راه‌حل، شر را عدمی می‌دانند در حالی که لازمة راه‌حل‌های دیگر آن‌ها وجودی‌دانستن شر است. درمجموع راه‌حل‌های ملاصدرا و لایب‌نیتس پاسخ‌گوی چالش‌های معاصرین در این باره نیست.