نکته‌ای چند دربارۀ فرهنگ شرف‌نامه

Abstract

فرهنگ <em>شرف‌نامه </em>تألیف ابراهیم قوامی فاروقی ازجمله آثار گران‌مایۀ زبان و ادب فارسی است که نگارش آن در سال ۸۷۸ق در بیهار هند به‌پایان رسیده است. منابع علمی اطلاعات مختلفی دربارة <em>شرف‌نامه</em> و مؤلف آن به‌دست داده‌اند؛ ازجمله اینکه قوام‌الدین فاروقی آن را به شرف مرشد خویش، شرف‌الدین احمدبن یحیی منیری، <em>شرف‌نامۀ منیری</em> نام‌گذاری کرده است. در فهرست‌های مختلف گنجینه‌های خطی دربارۀ مندرجه، شکل و زمان کتابت نسخه‌های گوناگون فرهنگ <em>شرف‌نامۀ منیری</em> معلومات فراوان است. مقالۀ حاضر برمبنای دو نسخۀ تاجیکستانی این فرهنگ تهیه شده است. تحلیل این دو نسخه نشان می‌دهد که <em>شرف‌نامۀ منیری</em> دارای ارزش‌های علمی و ادبی فراوانی بوده که نشان‌دهندۀ ظهور مرحلۀ مهم رشد و تکامل فرهنگ‌نویسی در قرن پانزدهم میلادی است. از ویژگی‌های مهم این فرهنگ، غنای ترکیبات لغوی، بالا بودن ارزش علمی معلومات ارائه‌شده، ذکر حرکات لغات و تفسیر با مرادف‌ها و اوزان و ذکر جامع معانی، کاربرد اصول شرح معانی برخی شواهد، و اقتباس از قرآن کریم و احادیث در تفسیر معنی‌ها و شرح برخی ابیات است که در این مقاله با ذکر شاهدمثال‌هایی بدان‌ها پرداخته شده است. از مجموع مطالب ذکرشده در این مقاله می‌توان نتیجه گرفت علم لغت‌نگاری فارس و تاجیک در قرن پانزدهم تحولات عجیبی را پشت ‌سر گذاشته و به روش‌های جدیدی دست یافته است که بعدها برای ظهور فرهنگ‌های جامع زمینه‌های مفیدی فراهم کردند.