تأویل عصیان و توبه آدم (ع) در اندیشه عرفای اسلامی

Abstract

از دیدگاه عرفای اسلامی، پاک بودن از «گناه» و «عصیان» از آغاز آفرینش تا پایان آن، کار فرشتگان است و آلوده به معصیت بودن در همه عمر مختص شیطان و توبه و بازگشت از عصیان وگناه پیشه آدم (ع) و انسان‌هاست. گفتمان عصیان و توبه حضرت آدم نیز یکی از موضوعات خواندنی و پر رمز و راز عرفان اسلامی است وعرفا و شعرای بزرگ عارف مسلک با استناد به آیات و روایات و احادیث منقول از پیامبر و اقوال جانشینان و تابعین آن حضرت به تأویل عرفانی آن پرداخته‌اند. این موضوع در مکتب عرفان ذوقی جلوه‌های گوناگونی به خود گرفته است. عرفا حماسه عصیان و توبه آدم (ع) را از زمینه‌های نیل به کمال‌جویی انسان دانسته و با تعابیر شاعرانه و عارفانه در پی تأویل آن برآمده‌اند. از جمله مولانا عصیان و توبه آدم (ع) را در مسیرتکامل وی به طور خاص و عامل ترقی بشر به طور عام تعبیر کرده است. این مقاله در پی آن است که تعابیر این بزرگان را به پیشگاه قرآن ببرد و با سنجه این دفتر الهی و وحی نامه­ مصون و محفوظ آسمانی بسنجد.