قانون در حجاز عصر جاهلی

Abstract

در جامعه عربی حجاز در عصر جاهلیت، به علت نبودِ حکومت مرکزی و به‌طورکلی، فقدان حکومت به معنای امروزی، نهاد قانون‌گذاری هم دیده نمی‌شود؛ اما این، به مفهوم نبودِ قانون در آن زمان نیست؛ بلکه قانون‌های برآمده از اجتماع وجود داشت که در واقع، همان سنّت‌های عصر جاهلی بودند که جوامع عربی بر اساس تعصب قبیلگی و عُرف قبایل به آنها عمل می‌کردند. در این نوشتار، برآنیم با استفاده از منابع و مطالعات جدید و با تحلیل داده‌ها و نیز نگاهی به وضعیت سیاسی حجاز در عصر جاهلی، به این پرسش پاسخ دهیم که قانون در حجاز عصر جاهلی چگونه بوده؟ و چه مکانیزمی بر اجرای آن نظارت می‌کرده؟ و ضمانت اجرای آن چه بوده است؟ یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که سنّت‌هایی مانند: بیعت، حلف، جوار و اخذ بالثار، از مهم‌ترین قانون‌های عصر جاهلی بودند و مکانیزم اجرای آن نیز همان تعصبات قبیلگی، نظارت عمومی و از همه مهم‌تر، لزوم وفای به عهد بود که در جامعه آن روز، از اهمیت بسزایی برخوردار بودند.