وضعیت حقوق شهروندی امام هادی(ع) در عصر خلفای عباسی

Abstract

ظهور مفهوم حقوق شهروندی را می‌توان مصادف با پیدایش نخستین حکومت‌ها دانست. حکومت‌ها اعتبار خود را از شهروندان می‌گیرند و در مقابل شهروندان خود، دارای مسئولیت‌هایی می‌باشند. حقوق شهروندی، خود دارای سه شعبه: حقوق مدنی، حقوق اجتماعی و حقوق سیاسی می‌باشد. امامان شیعه(ع) نیز همانند تمامی انسان‌ها و به عنوان حاکمان الهی و از طرفی، مردمان عادی، دارای حقوقی اجتماعی، از جمله، حقوق شهروندی بوده‌اند که تاریخ نمایانگر سلب شدن بخش اعظمی از این حقوق، از آنان است. در این مقاله، برآنیم که وضعیت حقوق شهروندی امام هادی(ع) را در زمان خلفای عباسی مورد نقد و بررسی قرار دهیم که به علت طولانی نشدن مباحث، فقط پیرامون حقوق مدنی ـ که مهم‌ترین جزء حقوق شهروندی است ـ به بحث و گفت‌وگو خواهیم پرداخت و در این راستا، از روش تحلیلی و استنادی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای و جست‌وجو در پایگاه‌های علمی بهره برده‌ایم. هدف ما از این مقاله، بیان این مطلب و اثبات این نکته است که امام هادی(ع) نیز همانند دیگر امامان شیعه، از این حقوق الهی و همگانی به بدترین وجه محروم شده و در سخت‌ترین شرایط، حیات اجتماعی خویش را به اتمام رسانده‌اند. در پایان نیز با توجه به مستندات و مطالب موثقی که ارائه شده، این نتیجه گرفته شده است که حاکمان ظالم عباسی، از کوچک‌ترین ظلمی در حق ایشان کوتاهی ننموده و به بدترین صورت، ایشان را از حقوق شهروندی، مدنی و اجتماعی خویش محروم ساخته‌اند.