واکاوی نقش مروان‌بن‌حکم در شورش علیه خلیفه سوم، با نگاهی تازه به منابع

Abstract

خلیفه سوم، عثمان‌بن‌عفّان (متوفای 35ق)، در پی شورش گروه‌های مختلف مردم از شهرهای مدینه، بصره، کوفه و مصر، به قتل رسید. شورشیان به مروان‌بن‌­حکم (متوفای 65ق) که کاتب و مشاور عثمان بود، به‌شدت اعتراض داشتند و از جمله خواسته­های آنان، عزل و محاکمه­ مروان بود. برخی او را مسبّب اصلی تحریک مردم و به عبارتی دیگر، وی را رهبرِ منفیِ جریان اعتراضی علیه خلیفه می‌دانند. این مقاله، نشان می­دهد که برخی روایات مشکوک، مجعول و بی‌پایه در باره ماجرای قتل عثمان و نقش مروان در آن قضایا وجود دارد. مشهورترین این روایات، نامه‌ای است از زبان عثمان خطاب به والی مصر، در تنبیه و مجازات سران شورشی که نوشتن آن را به مروان نسبت داده‌اند. پژوهش حاضر، در صدد است بر اساس منابع کتابخانه‌ای، با روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره­گیری از شیوه نقد رجال حدیث، به جایگاه و نقش مروان در جریان قتل خلیفه سوم وضوح بیشتری ببخشد.