تحلیلی بر شخصیت عبیدالله‌بن‌حرّ جعفی و جایگاه او در تحولات عراق (از خلافت امام علی(ع) تا روی کارآمدن مروانیان)

Abstract

یکی از مسائل مهم در تاریخ اسلام، تبیین میزان و چگونگی نفوذ شخصیت‌ها در تاریخ است. اَشراف و رجال قبیله‌ای، در قرن نخست هجری و تحت حمایت امیران و خلفای اموی و غلبه فرهنگ قبیله‌ای بر جامعه اسلامی، فرصت ظهور و عمل بیشتری یافتند و در تحولات اجتماعی و سیاسی، سهم مؤثری را ایفا کردند. در این تحقیق، به نقش و جایگاه یکی از این رجال قبیله‌ای پرداخته می‌شود. عبیدالله‌بن‌حرّ جعفی، از مشاهیر قبیله جعفی است که منابع اسلامی اطلاعات پراکنده و ناقصی را در باره او ارائه داده‌اند. ظهور عبیدالله جعفی، هم‌زمان با تحول در ساختار قدرت سیاسی و تکوین جریان‌های مهم فکری ـ اسلامی بود. وی از جمله شخصیت‎های نظامی و اجتماعی است که در دوران اسلامی، تحت تأثیر تربیت قبیله‌ای و شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم بر عراق رشد کرد و به دلیل برخورداری از موقعیت اجتماعی، مهارت نظامی و اتخاذ دیدگاه‌ها و مواضع متفاوت و مؤثر نسبت به جریان‌ها و حوادث تاریخی، مورد توجه معاصران و متون اسلامی قرار گرفت. بررسی ابعاد شخصیتی عبیدالله و میزان و چگونگی نفوذ تاریخی وی، مسئله اصلی این تحقیق است. در این نوشتار، سعی بر آن بوده تا با ارزیابی اخبار و گزارش‌های موجود پیرامون عبیدالله جعفی، جایگاه سیاسی و اجتماعی او در تحولات تاریخ اسلام تبیین و تحلیل گردد. روش تحقیق در این مقاله، اسنادی‌، توصیفی و تحلیلی است که با استفاده از متون مختلف اسلامی انجام گرفته است. فایده این تحقیق، آن است که با ارزیابی میزان همبستگی نقش انسان با تاریخ، بخشی از مسائل مهم در تحلیل تاریخ تحولات اسلامی قرن اوّل هجری پاسخ داده خواهد شد.