عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی از دیدگاه اقبال لاهوری با تأکید بر اشعار اردو

Abstract

سلطه استعمار و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی از یک سو، و پیشترفت اروپا از سوی دیگر، متفکران اسلامی را واداشت تا عوامل انحطاط تمدن اسلامی را شناسایی کرده، زمینه‌های ایجاد تحول و اصلاح را فراهم آورند. این روند اصلاح، ابتدا با اقدامات سید جمال الدین آغاز شد و با حرکت اندیشمندان دیگری چون: کواکبی، عبده، رشیدرضا، اقبال و نظایرآن تداوم یافت. (تاریخچه موضوع) اما زوایا و ابعاد اندیشه اقبال لاهوری، در باره علل درونی انحطاط تمدن اسلامی در اشعار اردوی وی، به‌روشنی تبیین نشده است. (تبیین مسئله) این موضوع مهمی است که اندیشمندان به صورت جدی به آن نپرداختند. (پیشینه تحقیق) بنابرین، طرح اینکه عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی در اشعار اردو اقبال کدام‌اند، پرسش اساسی نوشتار حاضر است.(سؤال) انحراف‌های فکری و دینی، سنت‌گرایی و محافظه‌کاری، انحطاط فرهنگی و اختلافات داخلی، مهم‌ترین عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی به شمار می‌آیند. (فرضیه) از مقاصد این مقاله، شناسایی عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی در اشعار اردوی اقبال است؛ تا اینکه با پرهیز از آنها بتوانیم زمینه‌های ایجاد تحول و اصلاح را در کشورهای اسلامی فراهم آوریم. (هدف) این نوشتار، با روش توصیفی ـ تحلیلی در صدد بیان عوامل درونی انحطاط تمدن اسلامی می‌باشد. (روش) مقاله بر لزوم وحدت امت اسلامی، جد و جهد را در سایه تعقل و تفکر و مبارزه با تحجر و رکود فکری تأکید می‌کند. (یافته)