راهکارهای شناخت استشهادنامه

Abstract

سندشناسی، تبیین توسعه تاریخی اسناد، و ساختارشناسی آنان گوناگون است. سندشناسان معتقدند که اسناد تاریخی را بایست با کمک دانش و فن سندشناسی، قاعدهمند و تعریف و تشریح کرد. به این ترتیب، ساختارشناسی اسناد و کاربرد تمامی اسناد تاریخی، طبیعتاً از جمله مصادیق اصلی دانش سندشناسی به شمار میآید. اسناد و نوشته های شرعی بسیار زیادی از دوره قاجاریه باقیماندهاند از آن جمله استشهادنامهها، که حاصل نظام فقهی- قضایی آن دوره بوده است؛ استشهادنامه ها مانند سایر اسناد شرعی دارای ساختار خاصی هستند که با موشکافی دقیق سندشناسانه میتوان به آنها دستیافت. این اسناد به لحاظ ساختاری ساده تر از سایر اسناد شرعی بوده و در اغلب موارد متنی کوتاه دارند، و با وجودی که دارای نوعی ساختار سندنویسی مجزا نسبت به سایر اسناد هستند، اما سبک و ساختار مشخص و ثابتی در نگارش این اسناد دیده نمیشود. نویسندگان و محرّران در نگارش این اسناد، خود را ملزم به تبعیت از شیوهای ثابت نمیدیدند و تنها قصد خود را از نگارش این عقد بیان میکردند. روش پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت تاریخی خود، توصیفی است و اطلاعات لازم از طریق بررسی منابع، مدارک و اسناد مربوط گردآوری شده است. بدین ترتیب در این مقاله ابتدا معیارهای شناخت استشهادنامه ها بیان میشود و جهت شناخت بیشتر این مبحث، نمونه هایی فرضی که در جنگها و منشآت و ترسل ها ارائه شدهاند، ذکر میشوند تا به نوعی ادبیات سندنویسی و اصول نگارشی استشهادنامه ها بیان گردد؛