نقد دیدگاه مستشرقان در مورد جبر در قرآن

Abstract

نوشتار حاضر تلاشی است جهت بررسی دیدگاه مستشرقان راجع به جبر و اختیار در قرآن کریم، و این امر به اندازه دفاع از اسلام ضرورت و اهمیت دارد، زیرا مستشرقان در عرصه‌های مختلف موجب تخریب چهره اسلام شده‌اند، موضوع جبر و اختیار در اسلام از جمله عرصه‌هایی است که مستشرقان در تحلیل آن دچار اشتباه شده‌اند و در نتیجه دیدگاه‌های گوناگونی ارائه داده موجب تخریب چهره اسلام شدند. با توجه به تحقیقی که در این زمینه داشتیم، مستشرقان را با دو دیدگاه متفاوت یافتیم، برخی اسلام را دین اختیارگرایانه تلقی نمودند از قبیل: وکنت هنری و پرفسورکدارناث، و تعداد کثیری از مستشرقان مانند: توشیهیکو ایزوتسو، ولفسن، ریبیکا باینام، کلین دی امسیت، ویل دورانت، واشنگتن اورنگ وبرخی دیگر با استفاده از برخی آیات، اسلام را دین کاملاً جبرگرایانه تلقی نموده‌اند. می‌توان عدم تتبع و علم کافی راجع به قرآن، انگیزه تضعیف قرآن، انحصار به کتب اشاعره، و غیره را منشاء این دیدگاه شمرد، اما با تتبع و تدبر در آیات قرآن کریم، خواننده در می‌یابد که قرآن انسان را در انجام افعال مختار معرفی نموده و دست انسان را در این زمینه باز گذاشته است و اراده خداوند و اراده انسان در طول هم هستند وهیچ تنافی بین اراده انسان وخدا وجود نداشته و کاملاً قابل جمع هستند، (البته مراد از آزادی در اینجا آزادی مطلق نیست) و دیدگاه مستشرقان در این مورد کاملاً باطل بوده است، و می‌توان گفت که انتساب جبرگرایی به اسلام از سوی مستشرقان نتیجه عدم تتبع لازم و کافی در آیات بوده است چون ارائه نظر در رابطه با هرموضوعی مستلزم بررسی همه جوانب آن موضوع می‌باشد که آنها فاقد آن بوده‌اند.