نظریه شرمساری در عدالت ترمیمی از نگاه قرآن

Abstract

عدالت ترمیمی، مشتمل بر نظریات مختلفی درجهت مسئولیت‌پذیر نمودن و اصلاح بزه‌کار است، یکی از نظریات در این حوزه شرمساری است. در این نظریه جرم زمانی کنترل می‌شود که اعضای جامعه از طریق مشارکت در تقبیح بزه‌کار و ایجاد شرمساری در وی، تلاشی منسجم را برای بازپذیر کردن بزه‌کار به یک شهروند مطیع قانون در جامعه به کار گیرند. این موجب بازدارندگی عمومی نسبت به کسی است که دارای چنین احساسی است. این نظریه که در کشورهای متعددی در حال اجراست، از نظر بن مایه‌های معرفتی و اجرایی دچار کاستی‌هایی است. از این رو در جهت اصلاح مجرم و به تبع آن کاهش جرم با تاکید بر آموزه‌های قرآنی در این زمینه ایده بازگشت و اصلاح استنباط شده است. این ایده در واقع همان اجرای فرآیند توبه از سوی گناه‌کار هم در بعد فردی و هم در بعد اجتماعی است؛ زیرا اجرای توبه واقعی نه تنها موجب محو آثار گناه می‌شود، بلکه امید فرد را در تقویت بندگی افزایش داده و عنصری پویا در جبران و به دست آوردن رضایت الهی است و نیز اسباب مصونیت جامعه از گناه را فراهم می‌آورد. ضمن این‌که مراجعه به اهداف مجازات‌ها در اسلام نشان می‌دهد که هدف از کیفر، انتقام جویی نیست بلکه سوق دادن افراد به مراعات حدود و حریم الهی است؛ از این رو، این نهاد نیازمند شرایط درونی، بیرونی و تکمیلی است که در این پژوهش پس از مراجعه به منابع تفسیری و فقهی با روش توصیفی و تحلیلی به آن پرداخته شده است.