اعجاز حقوقی قرآن

Abstract

نظام حقوقی قرآن دارای ویژگی‌هایی است که جمع آنها در تشریعات بشری وجود ندارد و تا زمان نزول قرآن، بشریت ‏بدان راه نیافته بود و همیشه همراه با ادعای نبوت و تحدی بوده است. اعجاز حقوقی قرآن دارای ابعاد متعددی است. ارایه نظام حقوقی ممتاز، هماهنگ، مترقی، مطابق فطرت و مبرّای از هر گونه خطای افراطی و تفریطی در عصر جاهلی و رکود فوق العاده فرهنگی؛ تأثیر و نقش آفرینی ممتاز آن نظام در تحول جامعه؛ نحوه ورود و ارایه تک تک قواعد و دستورات حقوقی به شیوه‌ای بدیع‌ به همراه مبانی متقن، امری تحیر‌آور است. از سوی دیگر، با نظریه‌پردازی‌های حقوقی در قرآن مواجه هستیم که بعد از صدها سال بشر به آن پی برده است و بلکه در مواردی به رغم گذشت قرن‌ها بشر هنوز به رمز و راز تمام ابعاد آنها پی نبرده است؛ لذا این بُعد زیر مجموعه اخبار غیبی است. از دیگر ابعاد اعجاز حقوقی قرآن، ویژگی‌های اساسی موجود در تشریع احکام و نظام حقوقی آن است. مواردی مانند خدا‌محوری؛ ابتنای بر وحی؛ نظام‌مند بودن مکتب حقوقی قرآن؛ ارتباط قوانین حقوقی با صفات حق تعالی؛ عدالت محوری حاکمیت ارزش‌های اخلاقی و معنوی؛ مطابقت مقررات با فطرت بشری؛ یُسرگرایی و در حد طاقت بشر؛ بیان عام و پرهیز از ورود به جزئیات، تدریج در بیان احکام؛ ابتنای احکام بر مصلحت و مفسده؛ جامعیت؛ عقل‌گرایی؛ پرهیز از وهم و خرافه؛ سبک‌های مختلف بیان احکام؛ ضمانت‌های اجرای قانون و... از جمله اصولی است که نظام حقوقی قرآن مبتنی بر آن است. این نوشتار در راستای تشریح ابعاد این اعجاز به صورت اجمالی و با ذکر نمونه‌هایی از اعجاز تشریعی قرآن سامان یافته است.