دیدگاه شیخ طوسی در مورد قرائات قرآن

Abstract

قاریان قرآن کریم در خوانش برخی از واژه‌های قرآن اختلاف داشته‌اند. پژوهشگران حوزه قرآن و تفسیر همواره در برابر پدیده اختلاف قرائت دیدگاه خویش را آشکار ساخته‌اند. شیخ طوسی در مقام بزرگ ‌مفسر و فقیه شیعی قرن پنجم در جای‌جای تفسیر خویش، التبیان، قرائت قاریان را حکایت کرده و حجّت هر یک از قرائات را بیان کرده است. هرچند شیخ طوسی قرائت قرآن به قرائت‌های متداول را، روا می‌داند و اصل گونا‌گونی خوانش را در قرآن کریم از اصحاب پیامبر اکرمa، قاریان هفت‌گانه و دیگر قاریان می‌پذیرد، ولی پرسش آن است که وی در وجه اعتبار قرائت محکیّ از قاریان چه نظری دارد و چه قواعدی را برای تشخیص قرائت معتبر و روا از نامعتبر و ناروا به کار می‌بندد؟ بر اساس جست‌وجوی فراگیر در تفسیر التبیان شیخ طوسی و بررسی سخنان وی در حکایت اختلاف قرائات و داوری درباره آنها، چنین به دست می‌آید که شیخ طوسی بر پایه چهار ملاک و قاعده، قرائت معتبر را از نامعتبر می‌شناساند؛ قرائت مخالف اصول و قواعد مسلَّم و قطعی زبان عربی در حوزه لغت، صرف و نحو، قرائت شاذّ و نارایج، قرائت مورد نهی معصوم و قرائت مخالف خط مصحف مرسوم نامعتبر است و تلاوت قرآن به چنین گونه قرائت‌هایی ناروا است.