«بررسی اقدامات اصلاحی دولت ایران در عرصه ساختاری و کارکردی قشون (نظامی و انتظامی) صفویه»

Abstract

بی تردید تمامی حکومت هایی که در ایران تشکیل شده اند، برای حفظ و ماندگاری در برابر قوای خارجی و رقیبان و کشمکش های داخلی به ضرورت وجود قشون (نظامی و انتظامی) و تکیه بر قدرت نظامی خود احساس نیاز داشته اند و عوامل نیاز اقدامات اصلاحی قشون را شناسایی و در حد توان در صدد اصاح آن اقدام نموده اند. شاه عباس صفوی پس از احساس تبانی از ناحیه سپاهیان قزلباش، به همنظور اصاح قشون، هنگ های جدیدی از جنس غلامان تشکیل داد و زمینه را برای پیدایش سپاه شاهسون فراهم ساخت که دولت صفوی را در مقابل سرکشی و طغیان سران قزلباش حفظ می کرد و همچنین در برابر تاخت و تاز بیگانه، به مراتب نیرومندتر و مؤثرتر از قوای چریک قزلباش بود. هدف از این تحقیق، بررسی اقدامات اصلاحی دولت ایران در عرصۀ ساختاری و کارکردی قشون نظامی و انتظامی در دوره صفویه و پاسخگویی به این سوال است که حکومت صفویه برای بقا و حفظ اقتدار دولت و تمامیت ارضی به چه میزان به قدرت قشون احساس نیاز داشته است؟ یافته های تحقیق گویای این مطلب است که ترکیب قشون دولت صفویه در ابتدا از نظر ساختاری به صورت قبیله ای بوده است و از انسجام، آموزش و تجهیزات نوین دنیا برخوردار نبوده است. برای جنگاوران منافع طایفه ای مهم تر از منافع ملی بوده است. وظایف و مأموریت های قشون در دو حوزه مأموریت های نیروهای نظامی و انتظامی امروزی بوده است. شاهان برای اقدامات اصلاحی قشون، به آموزش علوم و تجهیزات نوین احساس نیاز نمودند. تلاش اصلاحی بعضی از شاهان از جمله شاه عباس دستاورد هایی داشته و اقدامات اصلاحی سایر شاهان به دلیل برخی عوامل داخلی نظیر مشکلات مالی و ساختار قبیله ای و برخی عوامل خارجی، چندان کارآمد نبوده است.