بررسی اصلاح طلبی و نوگرایی از دیدگاه فرّخی یزدی (1318-1267 ش)

Abstract

مفهوم اصلا­ح­طلبی و تجدّدخواهی یکی از موضوعات اصلی، گسترده و متنوّع در دورة مشروطه بود و روشن­فکران و مشروطه­خواهان، هر کدام برداشتی خاص از آن داشتند، که بعدها تناقضات و مشکلات بسیار تاریخی، فرهنگی و سیاسی ایجاد کرد. فرّخی یزدی نیز با توجّه به گرایش­های سیاسی و اندیشه­های مسلکی و سبک انتقادی شدید خود، بطور جدّی به اصلاحات زیربنایی و انقلاب فکری و اخذ علوم و فنون غربی می­اندیشید و در مبارزات سیاسی و قلمی، بدان می­پرداخت. از این رو بیش­ترین بسامد موضوعی سرمقالات وی «انتقادات مستقیم علیه حکومت و دولت خودکامه» و «مجلس پوشالی» و سپس «اصلاح طلبی، آرمان­خواهی و نوگرایی» بود، که تاکنون تحقیقی مستقل در این باره پدید نیامده است. نگارنده در این نوشتار می­کوشد براساس نتایج بازخوانی و تجزیه و تحلیل روزنامه­ها، سرمقالات و اشعار فرّخی، از سه منظر زیر به نقد و بررسی دیدگاه­های وی دربارة اصلاح­طلبی و نوگرایی بپردازد: الف ـ موانع و مشکلات بر سر راه مشروطه خواهی، اصلاحات انقلابی و فکری؛ ب ـ ضرورت اصلاحات انقلابی و فکری و عوامل مؤثّر در آن؛ ج ـ شیوه­های نوگرایی و اخذ علوم و فنون غربی.