کانی‌زایی تبخیری (انیدریت و سلستیت) و تأثیر آن بر کیفیت مخزنی زون‌های دولومیتی سازند آسماری، بخش شمالی فروافتادگی دزفول، جنوب غرب ایران

Abstract

سازند آسماری، به سن الیگوسن- میوسن زیرین، مهم‌ترین سنگ مخزن هیدروکربوری در جنوب و جنوب غرب ایران محسوب می‌شود. این سازند در میدان مورد مطالعه توالی مخلوطی از نهشته‌های کربناته (غالباً در بخش بالایی) و آواری (غالباً در بخش پایینی) است. بخش کربناته این سازند (به سن میوسن زیرین) که غالباً از رخساره‌های کم‌عمق و پرانرژی سدی و لاگونی تشکیل شده، به شدت متأثر از فرآیندهای دیاژنزی است. مطالعات ماکرومیکروسکوپی همراه با آنالیزهای متداول مغزه و ژئوشیمیایی نشان داد که در افق‌های دولومیتی، ایجاد فضاهای خالی بین بلوری و وجود فضاهای خالی بین‌دانه‌ای اولیه از یک سو و عملکرد فرآیندهای تراکم و کانی‌زایی تبخیری از سوی دیگر باعث تغییرات وسیعی در کیفیت مخزنی شده است. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر کانی‌های تبخیری انیدریت و سلستیت بر خواص مخزنی افق‌های دولومیتی سازند آسماری انجام شده است. این پژوهش نشان داد که مقدار و نحوه گسترش کانی‌های تبخیری انیدریت و سلستیت، نقش بسیار مهمی در کنترل کیفیت مخزنی این سازند داشته است. بیشترین و مؤثرترین شکل گسترش انیدریت و سلستیت، اشکال سیمان پرکننده فضاهای خالی، فراگیر، جایگزینی و بعضاً پرکننده شکستگی‌ها بوده است. در برخی نمونه‌ها سیمان تبخیری با اشغال حدود 40% فضاهای بین‌دانه‌ای (در مراحل اولیه تدفین) و بین‌بلوری، تخلخل و تراواییِ افق دولومیتی را به نزدیک صفر کاهش داده است. اشکال نودولی اولیه و ثانویه، با وجود گسترش قابل توجه در همه رخساره‌ها، تأثیری بر کاهش کیفیت مخزنی سازند آسماری نداشته‌اند.