بررسی و نقد کتاب نظام آوایی زبان فارسی

Abstract

مقالۀ حاضر به معرفی، بررسی و نقد کتاب <em>نظام آوایی زبان فارسی</em>، تألیف محمود بی‌جن‌خان می‌پردازد. کتاب اثری ارزشمند در حوزۀ آواشناسی و واج‌شناسی زبان فارسی است و امتیازات و نوآوری‌های فراوان و ساختار منسجمی دارد. مؤلف در فصل اول، مسئلۀ بازشناسی شنیداری گفتارِ پیوستۀ فارسی را ـ که موضوع اصلی تحقیق است ـ برگزیده و در فصل‌های بعد تلاش کرده است بر اساس روش‌شناسی آزمایشگاهی به سؤال اصلی تحقیق پاسخ دهد. کتاب از نظر محتوا نیز اثری در خورِ تقدیر است. مؤلف مبانی نظری آواشناسی آکوستیکی و انگاره‌های نظری بازشناسی گفتار را به صورت جامع و روشن، برای طرح مباحث تولید و درک گفتار زبان فارسی معرفی کرده و در چهارچوب این یافته‌های نظری، آزمایش‌هایی را طرح‌ریزی کرده است تا سرنخ‌های آکوستیکی معتبرِ هریک از مشخصه‌های واجی را در فرایند درک گفتار پیوستۀ فارسی، کشف و استخراج کند. وی همچنین در لابه‌لای این مباحث، به بحث و پژوهش دربارۀ برخی مسائل مهم نظام آوایی زبان فارسی پرداخته است. با وجود این، این کتاب همانند هر اثر دیگر، نقص‌ها و کاستی‌هایی دارد که مقالۀ حاضر با هدف رفع و اصلاح آن‌ها تدوین شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که کتاب <em>نظام آوایی زبان فارسی</em> از نظر محتوا در بخش‌هایی مانند «تکیه از دیدگاه آواشناسی»، «واکه‌ها»، «همخوان‌های انفجاری»، «همخوان غلت» و «همخوان‌های روان» نیاز به بازنگری دارد.