نظام غذایی بومی-سنتی: پژوهشی مردم شناختی در میان قوم لک در مناطق روستایی و عشایری استان لرستان

Abstract

نظام غذایی و تغذیه هر قوم دربرگیرنده مؤلفه­ های مهم فرهنگی و ارتباطی انسان با محیط است. غذا در جوامع انسانی ابعاد مختلفی از حیات زیستی و فرهنگی انسان را به نمایش می­گذارد. ترجیح رنگ، طعم، ذائقه، شیوه تدارک، ابزار به کار رفته، چگونگی توزیع غذا در سطوح مختلف اجتماعی، آداب و رسوم و آیین­های تولید، تدارک، توزیع، مصرف و ملاحظات خاص جنسیتی در این رابطه پیچیدگی خاص غذا و تغذیه در بستر فرهنگ را نشان می­دهند. هدف این مطالعه بررسی نظام غذایی و تغذیه در فرهنگ روستایی و عشایری قوم لک در استان لرستان است. به‌طور مشخص این مطالعه بدنبال توصیفی فربه از ابعاد فرهنگی-اجتماعی ناظر بر غذا و تغذیه مانند روابط اجتماعی، جنسیت، تقسیم کار، عادات غذایی و جایگاه نمادین غذا در فرهنگ این مردم و تأثیرات این نظام بر محیط زندگی و پایداری معیشت آن‌ها است. برای تحقّق این هدف، رویکرد پژوهشی ­کیفی و به‌طور مشخص اتنوگرافی و مطالعه میدانی شامل مصاحبه مردم­نگارانه، مشاهده مشارکتی و یادداشت در عرصه، طی اقامت طولانی­مدت در محل به کار گرفته شده است. این مطالعه در تمام مدت انجام آن، رویکردی باز و پذیرنده نسبت به پرسش­های جدید داشته و با در پیش­ گرفتن فرآیندی چرخشی یا ازسرگیرانه، متشکل از گردآوری، آنالیز، پرسش­های تازه و مراجعه مجدّد به میدان برای پاسخ گویی به پرسش­ ها، انعطاف و توانمندی پهن­دامنه­ای را برای فهم عمیق­تر موضوع پرورش داده است. نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان می‌دهد که تنوع قابل ملاحظه­ای در مؤلفه­ های نظام غذایی بومی، منابع غذایی و آیین­های تغذیه­ای عشایر و روستائیان قوم لک وجود دارد از جمله تنوعی که آن‌ها در نحوه شکار، گردآوری و تولید غذا و نحوه تهیه و خرید غذا از بازار و مصرف غذا دارند. این شیوه­های غذایی در بستری اجتماعی-فرهنگی و با توجه به مؤلفه­ هایی مانند روابط اجتماعی، خویشاوندی، جنسیت، تاریخ و ویژگی­ های زیست ­محیطی صورت­بندی می­شود و بطور بالقوه می­تواند منبع مهمی برای توسعه پایدار و درون­زای اجتماع لک­های لرستان باشد.