بازنمایی جنگ از دیدگاه همسران جانبازان شهید در ادبیات داستانی دفاع مقدس؛ مطالعۀ مجموعۀ داستانی اینک شوکران

Abstract

زنان جانبازان دفاع مقدس علاوه بر مصائبی که دیده‏اند، به دلیل تجربة مستقیم و غیرمستقیم که از دوران دفاع مقدس به دوش می‏کشند، به‏مثابة راویانی غیررسمی، می‏توانند تاریخ مقاومت، ایثار و مجاهدت رزمندگان را در جبهه‏های جنگ بازگو کنند. بنابراین، این پژوهش به دنبال بررسی بازنمایی جنگ از دیدگاه همسران جانبازان شهید در ادبیات داستانی دفاع مقدس است. در این میان، مجموعة شش‏جلدی <em>اینک شوکران</em> انتشارات روایت فتح، که به داستان زندگی، مشقت‏ها و ایثار جانبازان شهید به روایت همسران آن‏ها پرداخته است، به‌منزلة نمونة هدفمند مورد تحقیق انتخاب شده و به روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی تجزیه و تحلیل شده است. ازاین‏رو، بررسی این مجموعه می‏تواند شیوة بازنمایی جنگ و دفاع مقدس را به روایتی زنانه در مقابل سایر داستان‏های مردانة جنگ مشخص کند. نتایج نشان می‏دهد شیوة بازنمایی مقولة هویت، روابط اجتماعی، ارزش‏ها و هنجارهای اجتماعی، دوران جنگ و پس از جنگ در این مجموعه‌داستان چگونه ساماندهی شده است که در این زمینه جنگ تأثیری بسزا بر زندگی همسران جانبازان داشته است؛ ولی، بااین‏حال، آن‏ها با وجود مشکلات فراوان به زندگی عادی خود ادامه داده‏اند و صبورانه همسر خود را در جنگ و پس از جنگ همراهی و حمایت کرده‌اند. در این مجموعه‌داستان، جنگ عرصة همدلی بود. مردم در همدردی با همسایگان، از برگزاری عروسی برای فرزندانشان ممانعت می‎کردند و زنان برای بودن در کنار همسرانشان به کمترین‎ها، بدون هیچ اعتراضی، اکتفا می‎کردند. همچنین، هویت غالب برای رزمندگان و همسران و خانواده‌هایشان هویت مبتنی‏بر روحیة انقلابی و ایثار بوده است.