بازنمایی جنسیت در انیمیشن‏ های ایرانی (مطالعۀ موردی انیمیشن‏ های مهارت‏ های زندگی برای کودکان و بچه‏ های ساختمان گل‌ها)

Abstract

آنچه در مطالعات فرهنگی و رسانه‏ای اهمیت زیادی دارد شیوة بازنمایی نقش‏ها، خرده‏فرهنگ‏ها، گروه‏ها، اقوام، جنسیت و غیره است. حال هنگامی‌که پای مخاطب کودک به میان می‏آید، اهمیت این آموزش‏ها دوچندان می‏شود، زیرا کودکان با تماشای ژانر محبوبشان‌ـ انیمیشن‌ـ آموزش‏های مقدمانی در رابطه با نقش‏ها، کلیشه‏ها و هویت جنسیتی را می‏آموزند. هدف این مقاله مقایسة انیمیشن‏های <em>مهارت‏های زندگی برای کودکان</em> و <em>بچه‏های ساختمان گل‌ها</em> از منظر جنسیت است. مقالة پیش رو با تکیه بر تحلیل کیفی و رویکرد نشانه‏شناختی براساس آرای جان فیسک به واکاوی و بررسی کلیشه‏های جنسیتی رایج در دو مجموعة ذکرشده می‏پردازد. بدین منظور، همة قسمت‏های دو انیمیشن‏ مطالعه شدند. نتایج تحقیق نشان می‏دهد در هر دو برنامه از لحاظ تعداد کاراکترها زنان و مردان به میزان تقریباً برابر بازنمایی شده‏اند. در مجموعة <em>مهارت‏های زندگی برای کودکان</em> مردان اغلب با صفات برتر و شایسته‏تری مانند قدرت تفکر و تصمیم‏گیری بالا، دانایی و کاردانی، اعتمادبه‌نفس بالا، ارتباطات اجتماعی گسترده، خوشرویی و خوش‏صحبتی بازنمایی شده‏اند. درحالی‌که بازنمایی زنان اغلب با بدنمایی و توأم با کلیشه‏های جنسیتی سنتی مانند غرغرکردن، شایعه‏پراکنی، وابستگی و عدم استقلال شخصی، غیبت‌کردن، عدم کنترل خشم و پرخاشگری، گریه‌کردن در هنگام مشکلات و دستپاچگی است. در مقابل، انیمیشن <em>بچه‏های ساختمان گل‌ها</em> نگاهی مثبت‏تر و مساوات‏طلبانه‏تری به جنسیت دارد. مردان در این مجموعه با صفاتی چون خانواده‏دوستی، قدردانی، مبادی آداب و اجتماعی‌بودن، پرتلاش و حمایت‏گربودن به تصویر کشیده شده‏اند و در بازنمایی زنان صفات بارزی چون زیبایی و آراستگی، آینده‏نگری، توجه به جزئیات، تجهیز به مهارت‏های متعدد، تسلط بر خود و منطقی‌بودن، باانگیزه و مستعد مشهود است.