مظاهر و کارکردهای آناهیتا، الهۀ زن در ایران باستان (مطالعۀ نقش‌مایه‏ های ظروف زرین و سیمین ساسانی حاوی نقش این الهه)

Abstract

آثار هنری ایران، همچون هنر فلزکاری، در طول ادوار تاریخی، انعکاس‌دهندة‏ اندیشه‏ها و دیدگاه‏های مختلفی از جمله مسائل سیاسی، اقتصادی، آیینی و مذهبی بوده و در این میان آثار فلزی دورة ساسانی، که از نظر تعدد و تنوع نقوش در نوع خود بی‏نظیرند، بهترین نمایندة انتقال باورها و تفکرات جامعة عصر خود محسوب می‏شوند. یکی از عناصر پرتکرار تزیین، از لحاظ نقوش به تصویر کشیده شده روی ظروف زرین و سیمین دورة ساسانی‏، نقش زنان یا اگر تیزبینانه اشاره شود، نقش ایزدبانوی آناهیتاست. در ظروف این دوره، آناهیتا به صورت زنی نیمه‌برهنه و خوش‌اندام، به همراه نقوشی فرعی همچون نیلوفر، سگ، ماهی، عقاب، انار، نوزاد، انگور، سبوی آب و... به تصویر درآمده است. مطالعات و بررسی‏های انجام‌گرفته اثبات می‏کند اشیای موجود در دستان این الهه و نقوش گیاهی، انسانی و حیوانی قرارگرفته در صحنة‏ نمایش او به نوعی اوصاف، مظاهر و کارکردهای وی را نمایانگر می‏کند که در <em>اوستا</em> به طور کامل در مورد آن سخن به میان آمده و بر همین اساس می‏توان گفت که هنرمندان دورة ساسانی با آگاهی کامل از باورهای اسطوره‏ای و مذهبی زمان خود به انتخاب این نقوش پرداخته‏اند.