تحلیل تضاد کنشگران اجتماعی در عرصه‌های منابع طبیعی و تأثیرات آن بر جامعه روستایی (مورد مطالعه: شهرستان بروجن)

Abstract

منابع طبیعی یکی از ارکان جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌هاست و بسیاری از نیاز‌های ضروری آدمی مانند خوراک، پوشاک و مسکن از وجود چنین منابعی حاصل می‌شود. اما تلاش برای برآورده‌کردن نیازهای معیشت خانوار، گاه باعث ایجاد تضاد و درگیری بین ذی‌نفعان منابع طبیعی می‌شود که تأثیرات نامطلوبی بر معیشت آن‌ها می‌گذارد. از این رو، هدف این پژوهش ترسیم الگوی تضاد بین کنشگران و تحلیل تأثیر این تضادها بر جامعه روستایی در حوضه‌های دوراهان و چشمه‌علی در استان چهارمحال و بختیاری است. در این زمینه از روش‌شناسی کیفی شامل طرح مطالعه چندموردی با واحدهای تحلیل چندگانه استفاده شد. بنابراین، در گردآوری داده‌ها، روش‌های کیفی مانند مشاهده، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته، گروه‌های متمرکز، نقشه‌کشی‌ها و نمودارهای ون به‌کار رفت. داده‌ها در نهایت، با روش ارزیابی الگوی تضاد، ترسیم و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که وجود منافع مختلف بین کنشگران باعث ایجاد تضاد در سطوح متفاوت بین آن‌ها می‌شود. همچنین، تضاد بین کنشگران باعث تضعیف معیشت خانوارهای روستایی، مهاجرت خانوارها از روستاها و کاهش سرمایه‌های اجتماعی می‌شود. با وجود پیامدهای منفی، تضاد در برخی موارد نتایج مثبت بر جای گذاشته است؛ برای مثال، اقدامات کارشناسان منابع طبیعی در حفاظت از منابع طبیعی و جلوگیری از بهره‌برداری‌های بی‌رویه، با وجود تضاد، باعث بهبود پوشش گیاهی در بعضی مناطق شده است.