ارزیابی تأثیرات اجتماعی اجرای طرح خروج دام از جنگل مطالعة موردی: مهاجران روستای ینقاق از توابع شهرستان گالیکش در استان گلستان

Abstract

یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب جنگل‌ها روستاییانی هستند که از درختان جنگل برای خانه‌سازی، سوخت و تعلیف دام‌ها استفاده می‌کنند. در سال 1370 مراحل خروج دام از جنگل و کوچ چهار روستای واقع در جنگل از توابع شهرستان گالیکش شروع شد. این طرح، باعث بیرون‌آمدن چهار روستای مجاور یکدیگر (تقریباً 50 خانوار روستایی) از جنگل و اسکان مجدد در حاشیة روستای ینقاق و در محله‌ای شد که در عرف به آن شهرک منابع طبیعی می‌گویند. پژوهش حاضر، پژوهشی کیفی از نوع تولید نظریة زمینه‌ای است که در چارچوب نظریة اصلی توسعة پایدار و توانمندسازی که از مهم‌ترین زیرشاخه‌های اجتماعی آن است، شکل گرفت و در آن از طرح پانل واپس‌نگر استفاده شد. در این پژوهش، با استفاده از رویکرد ارزیابی تأثیر اجتماعی (اتا)، مؤلفه‌های اصلی توانمندسازی در اجتماع بررسی شد. نتایج تحقیق نشان دادند که عرضة خدمات زیربنایی مهم‌ترین عامل توانمندساز و رضایت‌‌بخش نزد کوچ‌کنندگان بوده و درآمد حاصل از اشتغال ایجادشده برای خانواده‌‌ها نسبتاًًًًً مناسب است. پایبندنبودن دولت به وعده‌‌های خود به‌ویژه در ایجاد دامداری صنعتی و تعاونی روستایی و کم‌‌شدن زمین‌های کشاورزی و دام‌ها و ازدست‌دادن خودکفایی نسبی جنگل‌نشینان، در کنار برنامه‌‌ریزی‌نکردن برای اشتغال نسل دوم کوچ‌‌کنندگان و آسیب‌های اجتماعیِ به‌وجودآمده، از مهم‌ترین دلایل نارضایتی‌‌های موجود است. درپایان، انتزاع «ترس ناشی از تعلیق» برای توضیح مقوله‌‌های اصلی کشف‌شده در مصاحبه‌‌ها به‌دست آمد که قدرت تبیین طیف وسیعی از کنش‌های کوچ‌کنندگان، خصوصاً نسل اول آنها را دارا بود.