الگوسازی روندهای فضایی جمعیت روستایی براساس میانگین متحرک فضایی

Abstract

فضا دارای سلسله‌مراتبی است که در هر سطح، بافت و الگویی متفاوت را شکل می‌دهد. برای تحلیل فضا به ابزارهایی نیاز است که بتوان با آنها روندهای جمعیتی در کشور را به‌نحو مطلوب الگوسازی کرد و جمعیت را در سطح مناطق پیش‌بینی کرد. توزیع و پراکندگی جمعیت به عوامل مختلفی بستگی دارد که در سطوح و مقیاس‌های مختلف عمل می‌کنند و بافت‌های فضایی متفاوتی را به‌وجود می‌آورند. در مدل‌سازی روندهای فضایی، مفاهیمی مانند MAUP، واحدهای فضایی، سلسله‌مراتب فضایی، میانگین متحرک فضایی، ماتریس وزن جغرافیایی، و روندهای فضایی مطرح می‌شود که برآیندشان شکل‌گیری ساختارهای فضایی است. برای انجام تحقیق حاضر، از داده‌های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 استفاده شد. این اطلاعات در سطح واحدهای شش‌گوش فضایی با هم تلفیق شدند، سپس واحدهای همسایگی مشخص گردید و میانگین متحرک فضایی برای آنها محاسبه شد. در مرحلة بعد، تحلیل نتایج صورت گرفت. برای عرضة نتایج و یافته‌های تحقیق، از نقشه و نمودار استفاده شد. نمودار‌ها با توجه به درجة میانگین متحرک فضایی، الگوهایی مشخص را نشان می‌دهند. داده‌ها نیز به نقشه تبدیل شدند تا وضعیت روندهای فضایی را نشان دهند. نقشه‌ها در مقیاس‌های مختلف الگوهای متفاوتی را ارائه می‌کنند. توزیع و پراکندگی جمعیت روستایی ایران، از الگوی فضایی ویژه‌ای تبعیت می‌کند. با میانگین متحرک‌های درجة پایین‌تر، روندهای محلی شکل می‌گیرند و با افزایش درجة میانگین متحرک فضایی، روندهای محلی به روندهای عمومی تبدیل می‌شوند.