تغییرات مؤلفه‏ های مؤثر در بارش‏ های اوج ایران

Abstract

بارش متغیرترین عنصر اقلیمی است که تغییرات آن پیامدهای زیست‏محیطی دارد. هدف از این پژوهش بررسی تغییر مؤلفه‏های ایجاد بارش ایران در سطح میان‏تروپوسفری است. نخست داده‏های بارش 53 ایستگاه‏ همدیدی (1984– 2013) از سازمان هواشناسی دریافت شد. برای ناحیه‏بندی از نظر دورة تداوم بارشی از تحلیل خوشه‏ای استفاده شد. براساس معیار روز بارشی، ایران به سه ناحیه طبقه‏بندی شد. به‏منظور مقایسة تغییرات مؤلفه‏های ایجاد روزهای اوج بارش در دو بازة پانزده‏ساله، داده‏های ارتفاع ژئوپتانسیل، باد مداری و نصف‏النهاری، امگا، تاوایی نسبی، و رطوبت ویژه از مرکز اروپایی پیش‏بینی میان‏مدت جو دریافت شد. نتایج نشان داد اگرچه میانگین ارتفاع هستة مرکزی کم‏ارتفاع مؤثر بر بارش اوج در بازة دوم مطالعاتی از شمال به جنوب ایران کاسته و بر عمق ناوه‏ها افزوده شده است، قسمت جلوی ناوه اغلب در شرق ایران قرار گرفته و تأثیرگذاری آن‏ها بر بارش اوج نسبت به بازة اول کمتر شده است. موقعیت هستة مرکزی پُرارتفاع عربستان، نسبت به محل قرارگیری آن در بازة اول، شرقی‏تر شده و فرارفت رطوبت کمتری داشته است. همچنین، شیب ارتفاع (اختلاف ارتفاع هستة مرکزی با کنتور بیرونی) از شمال به جنوب کشور افزایش داشته است؛ این امر نشان می‏دهد بر شدت بارش‏ها افزوده شده است.