ارزیابی و اصلاح مدل مناسب تبخیر و تعرّق بالقوّه برای ایران

Abstract

هدف اصلی این پژوهش، اصلاح و بومی‎سازی مدل تبخیر و تعرّق بالقوّه‎ی مناسب برای ایران است. بنابراین، این پژوهش متشکّل از سه مرحله‎ی اصلی: 1- خوشه‎بندی کشور براساس مؤلّفه‎های آب‎وهوایی مؤثّر بر تبخیر و تعرّق؛ 2- آزمون نتایج استخراج شده‎ی تبخیر وتعرّق با استفاده از رابطه‎های پیشنهادی و مقادیر تجربی (تشت تبخیر و لایسیمتری) و 3- اصلاح و بومی‎سازی معادله‎ی تبخیر و تعرّق منتخب با استفاده از داده‎های مشاهداتی است. برای این پژوهش، از هشت متغیّر آب‎وهوایی، میانگین اختلاف دما، میانگین حدّاقل، حدّاکثر رطوبت نسبی، مقادیر ساعت آفتابی، مقادیر بارش ماهانه، روزهای با بارش بالاتر از 10 و 5 میلی‎متر، فراوانی مقادیر رخداد سرعت متوسّط باد بالای 5 نات بر ثانیه، برای یک دوره‎ی 26 ساله از 1980 تا 2005 و برای 64 ایستگاه سینوپتیکی و کلیماتولوژی کشور استفاده شده است. هدف از انتخاب این متغیّرها، خوشه‎بندی ایستگاه‎های مورد مطالعه، بر اساس فراسنج‎های تأثیرگذار بر تبخیر و تعرّق است تا بتوان پس از این مرحله، برای هر خوشه، براساس تشابه ایستگاه‎ها از نظر تبخیر و تعرّق، ضرایب اصلاحی مشابهی را اِعمال کرد. در انجام خوشه‎بندی، بهترین حالت به‎شکل شش خوشه‎ای معرّفی شد. همچنین نتایج واسنجی چهار روش تورنث وایت، بلانی کریدل، جنسن ـ هیز و‎ هارگریوز ـ سامانی نشان داد که روش بلانی کریدل همخوانی بهتری با شرایط محیطی را ارائه می‎دهد. در انتها، با استفاده از داده‎های لایسیمتر، معادله‎ی بلانی کریدل برای ماه‎های مختلف هر شش خوشه‎ی مطالعاتی اصلاح و بومی‎سازی شد.