کاربرد گلباد و گل‎غبار در تحلیل پدیده‎ی گردوخاک و تعیین رژیم فصلی بادهای همراه با این پدیده (مطالعه‎ی موردی: شهر سبزوار)

Abstract

یکی از نیازهای اساسی اقلیم‎شناسی، دستیابی به‎روش‎های آسان، سریع و کاربردی تحلیل داده‎های بادسنجی، به‎منظور شناخت رژیم وزش بادهای همراه با گردوخاک، است. پدیده‎ی گردوخاک در سبزوار به‎عنوان یک معضل جوّی در طیِّ سال به‎طور دائـم روی می‎دهد. در این پژوهش، پدیده‎ی گردوخاک از نظر زمانی و فضایی، مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور داده‎های شامل زمان و تاریخ دیده‎بانی، سمت و سرعت باد و وضعیّت هوای حاضر ایستگاه سینوپتیک سبزوار، طیِّ دوره‎ی آماری بیست‎ساله (1367-1387) تهیّه شد. نتایج حاصل از تحلیل آماری و تحلیل فضایی داده‎ها با استفاده از نرم‎افزار View WRplot (رسم گلباد و گل‎غبار به‎صورت سالانه و فصلی) نشان می‎دهد، به‎طور متوسّط 15/17 روز در سال هوا همراه با گردوخاک است و در دوره‎ی آماری ذکرشده وقوع این پدیده، روند افزایشی داشته است. همچنین، در شهر سبزوار، فصل بهار، شایع‎ترین زمان بروز پدیده‎ی گردوخاک است. بررسی گلباد و گل‎غبار سالانه نیز، تشکیل کانال باد را در مسیر شرقی ـ غربی تأیید می‎کند که کاملاً با وضعیّت توپوگرافی منطقه سازگار است. گل‎غبارهای سالانه که به تفکیک دو کُد هواشناسی 06 و 07 ترسیم شدند، مشخّص می‎کند، بادهایی که در اثر تشکیل سیستم‎های حرارتی در دوره‎ی گرم سال از نیمه‎ی شرقی به‎سمت منطقه می‎وزند، در ایجاد گردوخاک‎های محلّی و گردوخاک‎های فرامنطقه‎ای نقش مهمی دارند؛ اما نقش سیستم‎های غربی، در انتقال ذرّات معلق گردوخاک از سرزمین‎های دورتر، پررنگ‎تر است. گل‎غبارهای فصلی نیز، تأثیر سیستم‎های جوّی مختلف را در طیِّ سال در شکل‎گیری پدیده‎ی گردوخاک در منطقه بهتر و دقیق‎تر نشان می‎دهد. با آغاز دوره‎ی سرد سال، وزش بادهای همراه با گردوخاک از نیمه‎ی غربی به‎سمت شهر سبزوار شدّت‎گرفته و در زمستان به بیشترین حدّ خود می‎رسد؛ اما با شروع فصل بهار و عقب‎نشینی سیستم‎های غربی، وزش این بادها از نیمه‎ی غربی کاهش می‎یابد؛ به‎طوری‎که، در فصل تابستان وزش آنها از سمت غرب تقریباً به صفر رسیده و همه از نیمه‎ی شرقی به‎سمت منطقه می‎وزد.