بررسی صحّت انتساب خوان‌الاخوان به ناصرخسرو قبادیانی

Abstract

حکیم ناصرخسرو قبادیانی مروزی از شاعران و نویسندگان بزرگ فارسی در سدۀ چهارم و پنجم هجری است. از ناصرخسرو آثار نثر و نظمی برجای­مانده که همۀ آنها را برای ترویج و نشر تعالیم و عقاید اسماعیلیّه نگاشته است. به دلیل اینکه در گذر زمان آثار بسیاری به اشتباه به ناصرخسرو انتساب یافته، در صحّت انتساب بعضی از آثار مسلّم او نیز در سدۀ اخیر تردیدهایی راه یافته است. یکی از این آثار، <em>خوان‌الاخوان</em> است که در آن در صد بخش (صف) دیدگاه­های متنوّع و متعدّدی از اسماعیلیّه بیان شده است. این پژوهش با استفاده از دو روش: الف. تبیین شیوۀ علمی ناصرخسرو در تدوین آثار و ب. مقایسۀ <em>خوان‌الاخوان</em> با دیگر آثار منثور ناصرخسرو با تکنیک­های 1. مشابه­یابی از طریق متن‌کاوی با استفاده از تکنیک Bag of Word و معیار Cosine؛ 2. بررسی ویژگی­های سبکی و زبانی <em>خوان‌الاخوان</em> و3. بررسی ساختار <em>خوان‌الاخوان</em> ثابت کرده است که گرچه بخش مهمی از خوان‌الاخوان (سی و هشت صف از صد صف) ترجمۀ <em>ینابیع</em> ابویعقوب سجستانی است و در واقع محتوا و مطالب این بخش­ها از ابویعقوب سجستانی است، ولی باتوجّه­به نشانه‌های زبانی و سبکی <em>خوان­الاخوان</em> این اثر از قلم ناصرخسرو تراویده است.