یک ممدوح ناشناختۀ خاقانی و نکته‌ای مهمّ دربارۀ نسخۀ لندن

Abstract

دربارۀ جزئیّات سوانح عمر خاقانی و روابط او با دربارها و حاکمان روزگارش، تحقیقات کاملی صورت نگرفته و سیمای برخی از ممدوحان او در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بی‌شکّ بدون شناخت بایستۀ موقعیّت زمانی و اشارات تاریخی سروده‌های این شاعر بزرگ قرن ششم و شناخت هویّت ممدوحان وی، نمی‌توان درک دقیقی از بسیاری از ابیات و سروده‌های او داشت و حتّی به تصحیح علمی و دقیق سروده‌هایش نائل آمد. یکی از قصاید مشهور خاقانی، سروده‌ای است با ردیف «نماید» که آن را می‌توان اختصاراً «قصیدۀ نماید» یا «شاهد جان» نامید. درمورد اینکه ممدوح این قصیده کیست و نیز تعداد ممدوحان آن، اختلاف نظر جدّی در میان دست‌نوشته‌های <em>دیوان</em> و صاحب‌نظران وجود دارد. نویسنده در مقالۀ خود کوشیده است از رهگذر اسناد تاریخی موجود و با توجّه به نقد و تحلیل دیدگاه‌های خاقانی‌شناسان روزگار، این ابهام تاریخی را برطرف سازد. ضمناً با بررسی نسخه‌های مختلف <em>دیوان خاقانی</em> که مورد نظر مرحوم سجّادی در تصحیح این دیوان بوده و چند نسخۀ دیگر، ثابت کرده که این ابهام و اختلاف نظرهای پدیدآمده پیرامون ممدوح این قصیده، ناشی از اشکالی اساسی در نسخۀ بریتیش میوزیوم ـ نسخۀ اساس چاپ سجّادی ـ از <em>دیوان خاقانی</em> است.<br /> <br />