نقش قرآن در جهان‌بینی عرفانی و تأثیر آن در مثنوی

Abstract

بخش عظیمی از معارف و علوم اسلامی، جویبارهایی از بحر بیکران <em>قرآن</em> مجیدند. عرفان اسلامی هم که هدفش فهم باطن <em>قرآن</em> است، یکی از این جویبارهاست که در سایة آیات این کتاب آسمانی بالیده است. <em>مثنوی</em> مولانا، شاهکار پیوند عرفان نظری و عملی، نیز هم از جهت صوری و ساختاری و هم از نظر محتوا، از این تأثیر بر کنار نمانده است. <em>مثنوی</em> چون <em>قرآن</em> برای بیان معانی بلند، تمثیل را برگزیده و علاوه بر آن، مولوی از نظر حجم هم به <em>قرآن</em> اقتدا کرده است. وی گاه قصّه‌ای را به شیوة اطناب بیان کرده همچون قصّة موسی، و گاه قصّه و تمثیلی را فقط یک بار و گاه مکرّر آورده که در تمام موارد، از الگوی <em>قرآن</em> پیروی کرده است. علاوه بر این، مولوی نوعی تأثیرپذیری نامرئی نیز از <em>قرآن</em> دارد که ظاهراً ردّ پایی از خود به‌جا نمی‌گذارد، ولی با تأمّل بیشتر می‌توان به آنها هم پی برد. در این مقاله، به موارد مختلف این‌گونه تأثیر‌پذیری<br />ـ اعمّ از ساختار و محتوا و... ـ اشاره می‌شود.