جلوه های تمثیلی و نمادینِ «جان» در دیوان شمس تبریزی

Abstract

نماد انگاری از اساسی­ترین ارکان و اجزاء لاینفکِ متون صوفیانه و تعلیمی در تمام تاریخ محسوب می­شود. در این میان، عارفانی که شاعرانه­تر و هنرمندانه­تر می­اندیشیده­اند، از ظرفیتِ نماد پردازی، بیشترین سهم را در القای آراء و افکار خود برده­اند. مولانا از جمله عارفانِ شاعری است که به مدد ذوقِ هنری و زبانِ سخته و ادیبانه­ی خود، پیام­های بی­شمار و جهان شمولش را در لفافه­ی واژگانِ خاص، به مخاطبانش عرضه می­دارد. بنابر این، یکی از جلوه­های زیبای غزلیات شمس، دریافت­های تازه و نمادینی است که حضرت مولانا جلال الدین بلخی از برخی واژه­ها به دست می­دهد. جان و مفاهیم و ترکیبات مربوط به آن را می­توان از این دسته به حساب آورد. در این جستار، واژه «جان» و مترادفات آن در غزلیات شمس، از دیدگاه فوق مورد تحلیل و بررسی قرار می­گیرد.