بررسی نقش تمثیل در تبیین مقولۀ «خودسازی» در اندرزنامه های پهلوی

Abstract

تمثیل در تشریح مفاهیم ثقیل برای مخاطبان عام نقشی اساسی دارد. از این­رو، در متون دینی و اخلاقی که عموم مردم را خطاب قرار می­دهند، منعکس شده است. در مقالۀ حاضر، با بهره­مندی از روش توصیفی و تکنیک تحلیل محتوا، تمثیل­های به­کاررفته در اندرزنامه­های پهلوی، بر اساس محتوا دسته­بندی و نقش آن در بازنمایی اهمیت خودسازی در رشد معنوی آدمی بررسی و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که مؤلفان اندرزنامه­ها با استفاده از تمثیل، موفق به ساده­کردن مفاهیم پیچیده و غامض معرفتی، عینیت­بخشی به مسائل انتزاعیِ شناختی، انتقاد از پیش­الگوهای رفتاری و فکری، ارائه و بازتعریف مدل­های جایگزین سبک زندگی و تسهیل در فرآیند ارتباط مخاطب با نویسنده و متن تولیدی شده­اند. همچنین، مشخص شد که بر اساس محتوا، تمثیل­ها به انواع: «اخلاقی و تعلیمی»، «دینی» و «حکمی و فلسفی» تقسیم می­شوند. اجزاء تمثیلی در این متون نیز، غالباً غیرانسانی (شامل عناصر طبیعت، اجرام آسمانی و موجودات خیالی) هستند.