بررسی تجربه‌های عرفانی در عبهر العاشقین بر اساس فعل: رویکرد نقشگرا

Abstract

در دﺳﺘﻮر ﻧﻘﺸﮕﺮا، ﻓﺮض ﺑﺮ این است ﻛﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎ و از ﻃﺮﻳـﻖ ﻓـﺮاﻧﻘﺶ اﻧﺪﻳﺸﮕﺎﻧﻲ در زﺑﺎن ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ می­شود. ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس می­توان ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﻮاع ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در اﻓﻌﺎل و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺴﺎﻣﺪ آن ها در متن ادبی از ﺗﺠﺎرب، ﺗﻔﻜﺮات و دﻧﻴﺎی درون ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪه آﮔﺎه ﺷﺪ. اﻣﻜﺎن و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﺳﺘﻮری ﺑﺮای ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ در زﺑﺎن، از ﻃﺮﻳـﻖ ﻧﻈﺎم ﮔﺬراﻳﻲ اﻧﺠﺎم می شود. ﻧﻈﺎم ﮔﺬراﻳﻲ، ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﺑﻴﺎن ﻓﺮاﻧﻘﺶ اﻧﺪﻳﺸﮕﺎﻧﻲ و ﺗﺠﺮﺑـﻲ در زﺑـﺎن است. در این مقاله ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ تجارب عرفانی روزبهان در کتاب عبهر العاشقین بر اساس فعل: رویکرد نقشگرا ﭘﺮداﺧﺘﻪ شده­است. تجربه­ها ﺑﺮ پایه ﻧﻈﺎم ﮔﺬراﻳﻲ در چهارچوب دﺳﺘﻮر نقشگرای هلیدی، ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪه­اﻧﺪ. با توجه به نتایج به دست­آمده، در بیشتر موارد، تجربه­گر فعال و کنش­گراست، اکثر فعل های غیر رابطه­ای، متعدی هستند و بر زمان گذشته دلالت می­کنند، بیش از 70% فرایندهای فعلی رابطه­ای در زمان حال اتفاق می­افتند و بیش از 90% این تجربه ها که با وجه اخباری بیان شده اند، قطعیت دارند؛ به این ترتیب، تجربه عشقی که عبهر العاشقین با ما در میان می­گذارد، با توجه به شیوه روایتگری در چند قدمی نگاشتن به وقوع پیوسته­است. هنگام خواندن روایت، ذهن از زمان و مکان طبیعی خود جدا می­شود و با راوی به لحظه دیدار و مشاهده می پیوندد.