پسامدرنیسم به‌مثابۀ سبک: شبه‌مؤلفه‌ها در ادبیات کلاسیک فارسی

Abstract

ادبیات پسامدرن یکی از تجلیگاه‌های اصلی پسامدرنیسم است که پیدایی آن به تأثیر‌پذیری از فلسفه، سبک زندگی و وضعیت‌ پسامدرن باز‌می‌گردد. اگر پسامدرنیسم به عنوان یک وضعیت در نظر گرفته شود، باید آن را محدود به نیمۀ دوم قرن بیستم و قرن بیست‌ویکم دانست، اما به عنوان یک سبک ادبی، پیش از دوران تاریخی‌اش، شبه‌مؤلفه‌‌هایی برای آن محتمل است. به زعم برخی از منتقدان، در نگرش به پسامدرنیسم به عنوان سبکی ادبی، این سبک و شیوۀ نگارش در طول تاریخ ادبی و در دوره‌های گوناگون واقع شده است و نه در قرن بیستم؛ به همین دلیل در دوران مدرنیسم و پیشامدرن هم می‌توان نمونه‌هایی برای مؤلفه‌های آن آورد. همان‌گونه که در ادبیات کلاسیک اروپایی برای پسامدرنیسم پیش‌زمینه‌هایی ذکر شده است، در ادبیات کهن فارسی هم می‌توان برای آن نمونه‌هایی آورد. ویژگی‌هایی مانند «اقتباس، ازهم‌گسیختگی، دور باطل، فرا‌داستان، تقلید طنز‌آمیز، بازی با زبان، دادائیسم و فراتاریخ‌نگاری» در ادبیات کلاسیک فارسی دارای‌ شبه‌مؤلفه‌‌هایی است که در این پژوهش به آن‌ها پرداخته شده است. نتایج به‌دست‌آمده، نشان‌دهندۀ وجود شبه‌مؤلفه‌های پسامدرنیسم، به عنوان یک سبک ادبی، در ادبیات کلاسیک فارسی است.