ازکلام محوری تا هرمنوتیک کلاسیک با تامّلی بر آثار منثور ناصر خسرو

Abstract

سنّت فکری – فلسفی غرب از افلاطون و ارسطو و حتی پیش تر از آن، تا قرن بیستم و در اندیشه و آرای فردینان دوسوسور زبانشناس سوئیسی، تحت تأثیر رویکردی دو قطبی، گفتار را بر نوشتار ترجیح می‌داده است. در این نگره، انتقال کامل معنا از طریق «گفتار» امکان پذیر می‌نمود؛ حال آن که نوشتار تنها فرع و جانشین گفتار قلمداد می‌شد. بطور طبیعی، چنین رهیافت کلام محورانه‌ای، سرانجام عرصه را برای هرمنوتیک کلاسیک فراهم می‌کرد. آن جا که دغدغه وصول به نبّت مولّف، هدف تفسیری عنوان می‌شد. با نگاهی گذرا به تاریخ و فرهنگ ایرانی- اسلامی، می‌توان مدّعی شد،که با چنین تجربه وتلقّی‌ای مشابه ،در گفتمان اندیشگی زبان و ادب کلاسیک مواجه هستیم. چنان که بطور خاص، ناصرخسرو این مهم را سامان بخشیده است. وی از یکسو با تمهید مقدمات نظری و در قالب عناوینی چون «نام و نامدار»، «نطق و قول و کلام» و «قول و کتابت»، به دفاع ازکلام محوری می‌پردازد و سرانجام به برتری گفتار بر نوشتار رأی می‌دهد و از دیگر سو، با تفکیک میان تنزیل به عنوان ظاهر کتاب و شریعت و تاویل به مثابه باطن و روح آن، حصول به نیّت مؤلّف را ،هدف غایی مؤوّل معرفی می نماید، این مقال طرح و شرح مبسوط این مدّعا خواهد بود.