آشنایی زدایی از داستانهای قرآنی در دیوان خاقانی

Abstract

خاقانی از شاعران صاحب سبک است، اندیشه‌های خاصی در شعر و شاعری دارد و بر بسیاری از علوم رایج روزگار خود مسلط است. دین و مضامین دینی بسامد فراوانی در دیوان وی دارد و داستانهای منقول از قرآن کریم و یا داستانهای دینی که در قرآن کریم هم به آن اشاره نشده و در تفاسیر یا قصص پیامبران آمده است، تجلّی خاصی در دیوان شاعر دارد. در دیوان خاقانی داستانهایی از زندگی آدم تا خاتم با تنوعهای بیانی و در قالب تابلوهایی هنرمندانه، ذهن خواننده را نوازش می‌دهد و شاعر در این راه، از شیوه معمول و ذهن آشنای داستان فراتر رفته، با طرحی نو شکل تازه‌ای از موضوع را ارائه می‌دهد. می‌توان گفت یکی از امتیازات خاقانی نسبت به بسیاری از شاعران دیگر، نگاه ویژه‌، دیگرگون و هنرمندانه به این داستانها‌ست‌ . ‌ صورت‌گرایان روس ( فرمالیست‌ها) به هنجارشکنی یا آشنایی زدایی در درک هنر اهمیت زیادی می‌دهند. در این مقاله با توجه به این معیار، به بررسی داستانهایی از پیامبران در دیوان خاقانی پرداخته‌ایم؛ هر چند شگرد خاقانی در این موضوع فراتر و گسترده‌تر از تعاریف صورت گرایان است.