قاعدۀ منع توسل به زور و حملات آمریکا و متحدانش به سوریه در خلال سال‌های 2014 تا 2018

Abstract

حملات متعدد ائتلاف آمریکایی به سوریه طی سال‌های 2014 تا 2018 که با بهانه‌جویی‌های مختلف اعم از مبارزه با داعش یا نوعی از مداخلۀ بشردوستانه به‌منظور مقابله با کاربرد ادعایی تسلیحات شیمیایی صورت گرفته، تمامیت بند 4 مادۀ 2 منشور ملل متحد را خدشه‌دار ساخته است. نظریات حقوقی مختلف و البته غیرقابل قبولی از جمله «تئوری عدم تمایل و عدم توانایی»، «تئوری بسط مفهوم دفاع مشروع دسته‌جمعی عراق علیه داعش در خاک سوریه»، نظریۀ «ابهام خلاقانه و سازندۀ قطعنامۀ 2249» و «تئوری رضایت ضمنی» در توجیه حملات ائتلاف به رهبری آمریکا علیه مواضع داعش در خاک سوریه طرح شده است. در خصوص حمله به آنچه تأسیسات سلاح‌های شیمیایی دولت سوریه نامیده شده، به استدلال‌هایی همچون «اقدامات تلافی‌جویانه به‌منظور مقابله با کاربرد تسلیحات شیمیایی»، «مداخلۀ بشردوستانه در بستر اجرای کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی» و «تمایز میان مشروعیت و قانونی بودن مداخلۀ نظامی» به‌صورت صریح یا ضمنی استناد شده است. این نوشتار به‌منظور پاسخگویی به این پرسش که «چرا حملات آمریکا و متحدانش به سوریه در خلال سال‌های 2014 تا 2018 غیرقانونی تلقی می‌شود؟»، با روشی توصیفی - تحلیلی به بررسی نظریات و استدلال‌های حقوقی مطرح‌شده در مورد این حملات می‌پردازد و این فرضیه را آزمون می‌کند که «حملات آمریکا و متحدانش به سوریه در قالب هیچ‌یک از استثنائات وارد بر بند 4 مادۀ 2 منشور یعنی مواد 42 و 51 قرار نگرفته و از طرفی دیگر عنصر رافع وصف متخلفانه یعنی رضایت دولت سوریه نیز احراز نشده است؛ بدین‌ترتیب، حملات مزبور غیرقانونی تلقی می‌شوند».