ارزیابی اثرات زیست‌محیطی فرامرزی در حقوق بین‌الملل

Abstract

ارزیابی اثرات زیست‌محیطی در سیاق فرامرزی از جمله تعهداتی است که در قلمرو حقوق بین‌الملل محیط‌زیست، در راستای پیشگیری از آلودگی و حفاظت از محیط‌زیست عمل می‌کند و سنجش آثار محتمل یک فعالیت یا پروژة پیشنهادی بر محیط‌زیست کشور/کشورهای دیگر را مقرر می‌دارد. پس از دیوان بین‌المللی حقوق دریاها که به‌صراحت این تعهد را عرفی شناخت، دیوان بین‌المللی دادگستری نیز در قضایای خمیرکاغذ و سان‌خوان، آن را بخشی از حقوق بین‌الملل عام معرفی کرد. نحوة عرفی بودنِ این تعهد مورد اختلاف اندیشمندان حقوقی است، لکن تفاوت نظر عمیق‌تر بر محتوای آن است. در مقالة پیش رو با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با شیوه‌ای توصیفی تحلیلی به سیر قوام‌یافتگی تعهد موصوف، نحوة عرفی شدن و محتوای آن میان آرا و اسناد بین‌المللی پرداخته شده و نشان داده شد که تعهدِ عرفی به ارزیابی اثرات زیست‌محیطی، زمانی ایجاد و آغاز می‌شود که ریسکی با امکان ورود ضرری مهم وجود داشته باشد. اگر چنین ریسکی وجود داشت، ارزیابی صورت می‌گیرد. ازاین‌رو فرایند ارزیابی شامل سه مرحلة ارزیابی اولیه در احتمال ورود ضرر، انجام ارزیابی در صورت تأیید ریسک ضرر فرامرزی و ارزیابی پسینی است که در مرحلة آخر، اطلاعات ارزشمندی برای فعالیت‌های مشابه بعدی و واقعی شدن ارزیابی‌ها مهیا می‌شود.