چیستی هنجار در ساحت نظم اجتماعی و نظم حقوقی

Abstract

هنجار در نظم‌های تنسیقی (نظم‌های اخلاقی، اجتماعی، حقوقی و سیاسی) معنای خاصی دارد که در فراگرد عینی، ضمن تکثر مفهومی و مصداقی، هر کدام تعریف ماهوی و شکلی و ضمانت اجرای خاصی دارند. جامعه‌شناسی و حقوق به‌عنوان دو دانش از علوم دستوری، نظم مخصوص به خود را دارند که در فرایند آنها «هنجار» معیار عمل و مبنای شکل‌گیری نظم اجتماعی و نظم حقوقی است. از آنجا ‌که گاهی نظم حقوقی به‌مثابۀ جامه‌ای دیده می‌شود که بر قامت نظم اجتماعی پوشانده می‌شود و نیازمند تعامل است، می‌بایست شناختی سنجیده از گزاره‌های این دو نظم ارائه شود. با توجه به اهمیت شناخت هنجار در هندسۀ نظم اجتماعی و حقوقی، تحلیل و مقایسۀ مؤلفه‌های ایجاد و پایایی هنجار در زمینه‌های متفاوت و نیز بررسی و انطباق آنها ضروری است. در این نوشتار با نگرشی تحلیلی-مقایسه‌ای، چیستی هنجار مطمح نظر است و ویژگی‌های هنجار در ساحت دو نظم اجتماعی و حقوقی مورد مداقه قرار می‌گیرد و نسبت این هنجارها با یکدیگر مشخص می‌شود.