مفهوم استناد به مسئولیت بین‌المللی با تأکید بر طرح کمیسیون حقوق بین‌الملل (2001)

Abstract

دولت زیان‌دیده از عمل متخلفانۀ بین‌المللی می‌تواند به مسئولیت بین‌المللی دولت مرتکب آن عمل استناد کند. حتی دولت غیر از دولت زیان‌دیده نیز می‌تواند در مواردی که تعهد نقض‌شده ماهیت عام‌الشمول (erga omnes) داشته باشد، به مسئولیت بین‌المللی دولت ناقض تعهد استناد کند. براساس طرح پیش‌نویس مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها (2001)، استناد به‌منزلۀ اقدامی ‌با خصیصۀ نسبتاً رسمی و متمایز از مفاهیمی همچون اعتراض یا انتقاد است و منشأ و ماهیت تعهد نقض‌شده بر امکان استناد بی‌تأثیر است. برای استناد به مسئولیت بین‌المللی هیچ مهلت زمانی مدنظر نیست، اما دولت خوانده می‌تواند عدم استناد را به‌منزلۀ مبنایی برای اعراض از آن اثبات کند. دولت زیان‌دیده باید ادعای خود را به دولت مسئول اعلام کند و هنگامی‌که دولت استنادکننده براساس حمایت دیپلماتیک اقدام می‌کند، باید قاعدۀ تابعیت دعاوی و قاعدۀ طی مقدماتی مراجع داخلی را نیز رعایت کند. نوشتار حاضر می‌کوشد با روشن‌کردن مفهوم استناد، جایگاه آن را در حوزۀ حقوق مسئولیت بین‌المللی و در روابط میان دولت‌ها تبیین کند.